Yayınlandığı Yer: PERYÖN PY DERGİ
Yakın zamanda Linkedin’de takipçilerime bir soru yönelttim: “İşe alımda yetenek mi, karakter mi?”. Bunu yaparken de şöyle bir basit kurak koydum: “Sadece birini seçme hakkınız var”. İngilizce sorduğum bu soruya dünyanın farklı coğrafyalarından bağlantılarım (ve onların bağlantıları) katkıda bulundular. Sonuç ise ilginçti: Neredeyse tüm katılımcılar “Karakter” yanıtında fikirbirliğine vardılar. Hepsi farklı argümanlar ve bakış açıları ile görüşlerini destekleyen yorumlar paylaşmışlardı. Gerçekten oldukça keyifli bir tartışma ortamı oluştu. Sonra dayanamayıp bunu bir zirvede yapacağım sunumun ana teması olarak konumlandırdım. Sanırım aldığım bu derece net yanıt beni pek ikna etmemişti. Oldukça geniş bir katılımcı kitlesi vardı ve onlara da aynı soruyu yönelttim. Sonuç aynıydı. Herkes “Karakter” şeklinde yanıt verdi. Acaba benim soruş şeklimde (ne kadar düz bir soru oysa…) bir yönlendirme var mı diye düşünmedim değil. Dolayısıyla bağımsız ve binlerce kişiye ulaşan araştırmaların çıkarımlarını inceledim. Örneğin Deloitte’un yaptığı bir araştırmaya göre şirketlerin %95’i karakter ve davranışın işe alım kararlarında yetkinliklerin önüne geçtiğini belirtiyor. Neyse biraz rahatlamıştım. En azından burada “karakter” ekolü tulum çıkarmamıştı, soruyu tek tük “yetenek” diye yanıtlayanlar vardı. Ama görüyorsunuz ya, tek tük… Sonuçlar böylesine tutarlı çıkınca, insan ister istemez bunun sebebini sorguluyor. Sırf kendi deneyimlerimden yola çıktığımda bu şekilde yanıt veren insanları anlamakta hiç mi hiç zorlanmıyor olsam bile, empatiden öte bu algının ve bakış açısının bilimsel dayanaklarını çözmeye gayret ettim. Nihayetinde bu soruyu ilk soran kişi ben değilim. İK dünyasında, hatta kurumsal yaşamın genelinde 2010’lu yılların oldukça popüler bir konusu bu. Gelin doğrudan sonuçlara gitmeden önce günümüzde işgücü piyasasını, yeteneklerin dünyasını biraz daha iyi anlayalım:
- İşgücü piyasasını hiç olmadığı kadar adaylar / çalışanlar domine ediyor. Ancak bu sonsuza kadar böyle devam edecek gibi gözükmüyor. “Yeni İşgücü” ile artık kitle kaynak, danışmanlar, robotik, yapay zeka, dışkaynak firmaları sahneyi ele geçiriyor.
- Tercih edilen «İşveren Markası» olabilmek adına şirketler büyük bir mücadele içerisindeler. Çalışan Deneyimi bu nedenle iyice ön plana çıkıyor.
- İşe başvuru aşamasında araştırma yapan adaylara ve şirketlere sosyal medya ve platformlar – doğru ve yanlış – birçok bilgiye şeffaf bir şekilde erişim sunuyor.
- Mesleklerin ve kariyerlerin popülaritesi hızla değişiyor. Adayların kafası karışmış durumda.
- Arz-talep dengesizliği söz konusu. Bunu tetikleyen nicelikselden öte niteliksel durum. İş piyasasında işe alanlar ve başvuranlar arasında beklentilerin uyuşmaması söz konusu. Bunun sonucunda boş kalan kritik pozisyonlar ve istihdam edilmemiş yetenekler bireyler, kurumlar, toplum ve ekonomi için yaratılabilecek potansiyel değeri aşağıya çekiyor.
- İşe alım, yerini «yetenek avcılığı»na bıraktı; ancak cazip yeteneklerin oranı oldukça düşük.
- Kurum içerisinden adaylar bulmak daha fazla tercih edilmeye başlandı; şirketler artık “mutluluğu içeride arıyorlar”. Ayrıca “Kaynakta aktif olmak” çabası ile üniversiteler içerisindeki çalışmalarında gittikçe daha aktif ve entegre davranıyorlar.
- Y-Kuşağında 2 sene içinde iş değiştirme oranı %44. Ne kadar tercih veya takdir edilen bir işveren olduğunuz bu gerçeği değiştirmiyor.
- 4.000 $, ABD’de boş bir pozisyonu doldurmanın işverene olan maliyeti (2015 yılı verileri). Ayrıca boş bir pozisyonu doldurma süresi 2011 yıılnda 48 gün iken, 2015’te 52 güne çıkmış durumda. Yanlış alımların şirketlere doğrudan/dolaylı maliyeti: Senede 100 milyonlarca Dolar.
Böyle bir resimle karşı karşıya olduğumuzda, kurumlar olarak bizler için doğru işe alımın gittikçe daha kritik hale geldiğini görüyoruz. Geçmişte doğru işe alımın merkezinde yetenek (yeni iş hayatına atılanlar için) ve yetkinlik (daha deneyimli adaylar için) yer almaktaydı. Potansiyele, becerilere, uzmanlığa, tecrübeye önem verilirdi. Tabii kişilik özelliklerine de bakılırdı. Ancak eğer ilki bizleri mutlu edecek düzeyde ise, ikinci kısma yani karakter ve davranışa pek bakılmazdı. Hatta bazı kusurlar ihmal dahi edilebilirdi. Artık görüldüğü gibi durum çok farklı… Bir tarafta işverenlerdeki büyük hayalkırıklıkları, içeride sürekli bir huzursuzluk ve çatışma ortamı, plaza koridorlarında gezinen toksik çalışanlar; diğer tarafta ise işverenler ile çalışanlar arasında artan yasal anlaşmazlık ve dava sayıları; çalışan bağlılığı anketlerinde (özellikle iletişim) düşük skorlar ve tabii ki hem çalışan tercihinden hareketle, hem işveren tercihinden hareketle tetiklenen yüksek çalışan devir hızları karşımıza çıkıyor. Sırf 2011-2016 döneminde “Alo 170 Şikayet Hattı”na yani Çalışma Bakanlığına yapılan mobbing ihbarlarının sayısı 38.262. Sizce de bir şeyler ters gitmiyor mu?
Baktılar ki olay artık kontrol edilemez boyutta, şirketler adeta çalışanları için kutsal kitaplar yazmanın peşine düştüler. Vizyon / Misyon / İK Politikaları / İç Denetim yetmemiş olacak ki; Değerler / Etik Prensipler / Kültür / Etik Hatları / Çalışan Destek Hatları vs. devreye alındı. IQ yetmemiş olacak ki; şirketler EQ’yu da önemsiyor. O da yetmemiş gözüküyor ki; SQ / PQ konuşuyoruz. Çalışanlarımızın “karakter”lerinden memnun değiliz ki, bir yandan onları yontmaya, şekil vermeye çalışıyor; paralelinde ise davranışlarından memnun olacağımız çalışanları bünyemize katmaya gayret ediyoruz. Gene de hep “yanlış” kişileri alıyoruz. İstedikleri kadar uzman olsunlar, içeride mutsuzluk saçıyorlar. Onlarla çalışırken çok zorlanıyoruz.
Oysa işe alım süreçlerimizi ne kadar mükemmel hale getirdik; İK ekiplerimizi ve kurumda işe alıma dokunan herkesi ne de güzel eğittik… Ne kadar kapsamlı kişilik envanterleri, vakalar, psikometrik testler uyguluyoruz… Referans kontrollerinde mükemmel soru setlerimiz var artık, her detayı düşündük… En yetkin değerlendirme merkezleri ve işe alım danışmanları ile çalışıyoruz. İşe alımda çağı yakaladık: RPA’den faydalanmaya başladık; online’a geçtik, öngörüsel analitikten faydalanıyoruz, yapay zeka deseniz sırada…
Ve tabii ki iş ilanlarında ne kadar güzel tariflemeye gayret ediyoruz karakter dediğimizde bir adaydan neler beklediğimizi. Sahi??? Ne bekliyor, ne tarifliyoruz ve karşımıza ne çıkıyor; haydi birlikte bir göz atalım:
- Dinamik: hiperaktif, çabuk sıkılan
- İletişim becerileri kuvvetli: Çok konuşan, kulis meraklısı, dedikoducu
- Takım çalışmasına yatkın: Kendi başına bir şey beceremeyen, arada kaynayan
- Stres altında çalışabilen: Biriktirip biriktirip bir anda patlayan
- Kendi kendine motive olabilen: İşler kötü gitse bile gamsız
- Liderlik özelliklerine sahip: «En iyisini ben bilirim»ci
- Öğrenmeye açık: Meraklı, her şeye burnunu sokan
- Sonuç odaklı: İstediğini elde etmek için her şeyi yapmaya meyilli
- Çalışkan: İşkolik
- Şeffaf: Gizlilik kurallarına saygısı olmayan, boşboğaz
- Esnek: İlkesiz, tutarsız
- Analitik: Kafayı rakamlarla bozmuş, aşırı detaycı
- Yenilikçi: Sürekli karar değiştiren, hiçbir şeyi beğenmeyen
- Tabii bunlar işi şakası (ya da kendisi) Ancak ne olursa olsun, özünde en başta belirttiğim “Ben öncelikle karakteri dikkate alarak işe alım tercihimi yaparım” diyenlerin gerçekte böyle davranmadığını 25 senede 300’den fazla kuruma dokunmuş bir profesyonel olarak açıkça belirteyim. Niyet ayrı bir şey, pratik ayrı… Ve açıkçası yargılamadan, empati ile hareket etmek gerekiyor. Söylenmesi, yapılmasından çok daha kolay bir şeyden bahsediyoruz. Bizim şirketimizde, bizim koşullarımızla çalışmak isteyen, süper donanımlı ve ideal kişilik yapısında adaylar kuyruk olmuş; ofisin çıkışında bekliyorlar! Sistem bu nitelikteki başvurular nedeniyle çökmüş durumda. Böyle mükemmel adayların bir kısmına hayır diyecek olmak bizi çok yaralıyor! Üzgünüm, yok böyle bir dünya; ileride olmayacak da… Ancak bu durum hiç yönetilemez bir noktada değil. Bazı şeyleri daha farklı yaparak veya farklı şeyler yaparak daha sağlıklı işe alım yapmak; dolayısıyla daha doğru çalışanları ekiplerimize kazandırmak mümkün. İşte bu noktada sizlerle birkaç ufak ipucu paylaşmak istiyorum:
- İşe alımda pozisyon bazında değil, takım ve kültür bazında da düşünün ve hareket edin. Alacağınız kişi sadece o pozisyona değil; ekip dinamikleri ve kimyasına da uygun mu?
- Pozisyon bazında tekniklerinizi (ve ağırlıklarını) farklılaştırın. Her aday aynı değil.
- Hissi ve teknik kriterleri / puanları dengeleyin. Hissiyatı Ön Plana Çıkaranlar: «Gut Feeling»ciler (“Ben adamı gözünden anlarım…”) ile Matematiği İleri Çıkaranlar: Analitikçiler (“Bir model kurdum ki, uzaylı aday gelse şaşmaz”) diyenler arasında sinerjileri yakalayın.
- İş birimleri karşısında dik durun, hızlı pozisyon kapamak adına panik modunda ve fazla iyimser olmayın. “Acele işe şeytan karışır” – “Demir tavında dövülür”. Atalarımız her ikisini de ne güzel söylemişler!
- İşe alım ekiplerinizin yetkinliğini arttırın ve tabii ki işe alımda görev alan herkesin… Ama önce o “yetkinlik” tanımını tekrar bir gözden geçirin. Bir şeyler değişiyor.
- Geçmişe dönük başarılı ve başarısız örnekleri inceleyin; bunu analitik kullanarak + vaka analizleri ile yapın. Orada hazineler gizli olabilir.
- “Gerekli noktalarda” ve “gerektiği ölçüde” teknolojiden (yapay zeka ve botlar) faydalanın, İK ekipleri daha kritik alanlara odaklansın.
- Her şeyin iki tarafı olduğunu unutmayın, «çalışan sesi»ne karşı kulaklarınızı; «çalışan deneyimi»ne karşı gözlerinizi kapamayın.
- Ve son olarak OECD’de en uzun çalışma saatlerine sahip ülkede yaşadığımızı, en az her 7 senede bir büyük bir ekonomik kriz veya en azından çalkantılı dönemden geçtiğimizi; TomTom trafik yoğunluğu endeksinde en büyük 4 şehrimizin de üst sıralarda olduğunu; tüm ülkelerde olduğu gibi X-Y kuşakları arasında bir çatışmanın devam ettiğini unutmayın. Sonuçta hiçbirimiz mükemmel değiliz. Beklentilerinizi yeniden gözden geçirin; “toksik” olmadığı sürece birçok çalışan özünde tolere edilebilir. Tıpkı bizlerin edilebileceği gibi…
cemsezgin 
Leave a Reply