2021 yılının sonlarıyda. PY Dergi için “Yapay Zekadan İK’da Faydalanmak: Mayın Tarlasında Altın Aramak mı?” isimli bir makale hazırlamıştım. Aradan geçen zamandaki gelişmeleri değerlendirdiğimde, bu alandaki ilerlemenin tahminlerin de ötesinde gerçekleştiğini görmekteyim. Hatta “Yapay Zeka, İK mesleğinin geleceğini ve bu alanda kariyer yapmaya başlayanların yolculuğunu geri dönülemeyecek şekilde değiştirecek” demekten hiç çekinmiyorum ve bu yolculuğun gidebileceği en son noktayı, tıpkı bu evrenin sınırlarını tanımlamak gibi, açıkçası hayal dahi edemiyorum. Şüphesiz bu tür hayaller kurmak heyecan verici. Öte yandan henüz yapay zekanın İK alanında sunduğu fırsatları değerlendirmenin oldukça uzağındayız. O yüzden dilerseniz öncelikle bu fırsatların neler olduğuna odaklanalım.
Yapay Zekanın iş hayatında kullanımına baktığımızda, güncel araştırmalar İK’nın bir tık geride kaldığını gösteriyor. Ancak sebep kesinlikle potansiyelinin düşük olması değil. Sebep, önceliklendirilme söz konusu olduğunda şirketlerin bu potansiyelin açabileceği kapıları tam olarak görememiş olmaları. Artık bu tablo hızla değişiyor. Yetenek savaşlarının ve ekonomide yaşanan kırılganlıkların ortasında kalan şirketler, İK’yı ana stratejilerinin ayrılmaz bir parçası haline getiriyorlar ve burada AI gittikçe kütlesi genişleyen bir yıldız olarak dikkat çekiyor. Yapay zekanın ve katkısının ne derece gelişebileceği ise otomasyonla bir arada kullanıma bağlı, yani “akıllı otomasyon”a. Tıpkı bir yıldızın doğup, sonrasında gelişirken, helyum ve hidrojen arasındaki ilişki gibi… Yapay zeka, en basit şekilde “İleri makine algoritmaları ile bilişsel konuları, insan gibi düşünerek çözebilme” olarak tariflenebilir. Akıllı Otomasyon ise, “Yapay Zeka ve otomasyonun bir araya getirilerek makinaların sıfır ya da kısıtlı insan müdahelesi ile fark etme, kavrama, öğrenme ve harekete geçme becerisi kazanması; sadece basit ve operasyonel işlerin değil; insanın yaptığı gibi akla dayalı içgörüler ve kararların da verilebilmesidir”. Dolayısıyla İK olarak yapay zekanın ışığı, ısısı ve enerjisinden maksimum faydayı akıllı otomasyon sayesinde sağlayabiliriz. Yapılan araştırmalar, kazanımların kayda değer olduğu konusunda mutabık. Bunlardan biri olan Eightfold’a göre AI kullanan İKlar, idari işleri; yapay zeka kullanmayanlara kıyasla %19 daha etkin bir şekilde yürütüyor. AI, sunduğu farklı fırsatlar ve kazanımlar ile İK dünyasında popülerliğini arttırıyor.
Yapay Zekanın İK’da Başlıca Kullanım Alanları
AI, adeta bir yıldız gibi, tüm çevresine hayat veriyor ve adeta kendi “yıldız sistemini” oluşturuyor. Sadece yapılmakta olan şeyleri yapay zeka ile yapabilir hale gelmekten değil; AI sayesinde hiç yapılmamış bazı şeyleri de yapabilir olmaktan bahsediyoruz. Halihazırda, yapay zekadan İK’nın tüm süreçlerinde ama az, ama çok faydalanabiliriz. Bu durum hem İK profesyonelleri, hem yönetim ekipleri, hem de çalışanlar için geçerli. Benim favorim İşe Alım süreçleri olmakla birlikte, şirketlerin strateji ve ihtiyaçlarına göre farklı önceliklendirmeler olabilir. İsterseniz yapay zekanın hangi İK süreçlerinde; kurumlarımıza nasıl katkı sağlayabileceğine dair bazı örnekleri birlikte keşfedelim…
İşe Alımda AI:
- Boş pozisyon ve işten ayrılma öngörüsü bazlı aday havuzu oluşturma
- Otomatik görev tanımı, yetkinlik, iş ilanı oluşturma
- Kurum kültürü-değerlerinin karara dahil edilmesi
- Çalışan performanslarını seçim kritelerine yansıtma
- Özgeçmiş tarama ve filtreleme
- Aday belirleme, kısa liste oluşturma, kıyaslama
- Adaya erişim,bilgilendirme, mülakat çizelgeleme
- Ön izleme/eleme soruları oluşturma
- Chatbotlar ile senaryo bazlı çevrimiçi mülakat, video mülakat
- Kişilik envanteri otomasyonu ve adaya özelleştirilmesi
- İşe alım süre/kalite/maliyetlerini ölçebilme
- Yeni alım performansı tahminleme
- Çalışan segmentleri bazında işe alım süreçlerini özelleştirme
Oryantasyonda AI:
- Yeni başlayanları yönlendirme ve sorularını yanıtlama (Sohbet Botları)
- Sanal «koçlar» ve «buddy»ler atama
- Oryantasyon sürecini bir iş akışı olarak yönetme
- İK politika, prosedür ve uygulamalarındaki değişiklikleri dinamik güncelleme
- Oryantasyon süreç ve içeriğinin çalışan segmentlerine özelleştirilmesi
- Tamamlanmamış aktivite hatırlatma
Eğtim ve Gelişimde AI:
- Çalışanlara özelleştirilmiş eğitimler önerme
- Dijital eğitimlere yönlendirme
- Değişken iş profilleri, görev tanımları, yetkinliklerle uyumlu eğitim envanteri oluşturma
- Yetkinlik açıkları, kariyer beklentileri, performans sonuçları, maliyetler, çalışanların yoğunlukları vb. unsurları dikkate alma
- Eğitim çizelgeleme, statü takibi ve hatırlatma
- Geribildirim ve etki-fayda analizleri gerçekleştirme
- Kişiselleştirilmiş kariyer tasarımı
Performans Yönetimde AI:
- KPI ve hedef atama
- Yüksek / düşük performanslı çalışanları tahminleme
- İK politika ve uygulamalarının performansa yansımasını takip; performans arttırmaya yönelik öneriler sunma
- Performans sonuçlarına göre gelişim ihtiyaçlarını belirleme
- Terfi, atama, işten ayırma vb. kararların objektif olarak verilebilmesi
Çalışan Deneyimi ve Elde Tutmada AI:
- Akıllı anketler ve nabız yoklamaları, gerçek zamanlı geri bildirim, ödül-takdir platformları ile çalışan etkileşimi otomasyonu
- Persona oluşturma ve analizi
- Dil detektörleri ile görev tanımlarında ve performans değerlendirmede ayrımcılık tespiti
- Çalışan tercihleri, tepkileri, sağlık durumları vb. verilerin analizi
- Ayrılma riski olan çalışanların önceden tespiti
- Bağlılığını arttırmaya yönelik öngörü edinme
- Seyahat, çalışma saatleri ve yoğunluğu vb. bilgisi ile esenlik ve performans için önlem alma
İşgücü Planlama ve Bordro Yönetiminde AI:
- İşgücü ihtiyaç tahminleme, dinamik modelleme
- Yetenek havuzu ve pipeline oluşturma
- Bordro otomasyonu
Yardım Masası / Kişisel Asistan Amaçlı Yapay Zeka Kullanım Alanları:
- Çalışanlara Sesli Sohbet ve Text Mesajları üzerinden soru-cevap
- Kullanıcı taleplerinin karşılanabilmesi için amacının yorumlanması
- Tekrarlı işleri ve kalıplaşmış akışları tespit etme-sadeleştirme ve otomatikleştirme
- E-postalar, etkinlik ve dosyaları yönetme
- Ajanda yoğunluğu ve e-posta trafiğine göre zaman yönetimi
- İzin formları, zaman çizelgeleri, masraf beyanları, vize vb. için belge talepleri
- Çalışanların Self Servis ile özlük verilerine erişimi
Veri Analizinde Yapay Zeka Kullanım Alanları:
- Yöneticiler için karar vermeyi destekleyici temel İK ve işgücü istatistikleri derleme, analizi ve öneriler sunma (elde tutma, bağlılık-motivasyon, devir hızı, personel giderleri, psikometrik analizler vb.)
Hepimiz yıldız tozuyuz…
Tabii ki, yukarıda saydıklarımıza ek olarak; yapay zekadan İK’da çok basit konular için de yoğun bir biçimde faydalanmaktayız. 2022’den itibaren özellikle şirketlerdeki Organizasyonel Gelişim ekipleri, görev tanımları ve iş ilanları oluşturma; KPI tanımlama, yetkinlikleri modelleme, benchmark gibi konularda sık sık hepimizin bildiği birkaç AI programından yararlanıyorlar. Bu akımdan önce izlenen yol ise; daha çok eski çalıştıkları şirketlerden ve sağdan-soldan, tanıdıklardan elde edilen bilgilerle ilerlemek ve/veya dışarıdan danışmanlık almaktı. Artık daha fazla, daha detay, daha iyi tanımlanmış birçok bilgiye saniyeler içerisinde ulaşabiliyoruz. Tüm bu gelişmeler, hem İK profesyonellerine; hem de bu alanda danışmanlık veren uzmanlara yetkinliklerini dönüştürme anlamında önemli bir sinyal veriyor. “Bir tehdit var mı?” Evet, var… “Bir fırsat var mı?” Ona da, evet… Hem de fazlasıyla evet! Yapay Zekayla rekabet eden kaybedecek, onu en iyi kullanan ise kazanacak. Ben kazanmanın mümkün olduğuna inananlardanım çünkü burada zorlama değil, doğal bir bağ ve sinerji söz konusu. Yeter ki bizler doğru stratejilerle doğru adımları zamanında atalım… Günün sonunda “Periyodik Tablo”da da görebileceğimiz üzere biz insanlar da aynı elementlerden oluşuyoruz. Özünde hepimiz, her birimiz birer yıldız tozuyuz…
cemsezgin 
Leave a comment